Μιλάει στην ΕΡΕΥΝΑ ο κ. Αθανάσιος Δρίτσας, καρδιολόγος-Αναπληρωτής Διευθυντής στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτης και συγγραφέας με αφορμή τη εκδήλωση από το Σύλλογο Φίλων της Μουσικής Τρικάλων

Ο Σύλλογος Φίλων της Μουσικής Τρικάλων, διοργανώνει σήμερα 1η Νοεμβρίου 2014 και ώρα 7.00 μ.μ. στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Τρικκαίων εκδήλωση με θέμα «Η μουσική ως μαθησιακό, γνωσιακό και εκπαιδευτικό εργαλείο».
Η παρουσίαση θα γίνει από τον κ. Αθανάσιο Δρίτσα, καρδιολόγο-Αναπληρωτή Διευθυντή στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτη και συγγραφέα.
Στην παρουσίαση θα επισημανθεί η συμβολή της μουσικής όχι μόνον στην ιατρική αλλά και στην εκπαίδευση, με έμφαση στο ρόλο που έχει διαδραματίσει αυτή για τον άνθρωπο από τις πρωτόγονες κοινωνίες μέχρι σήμερα. Θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό πρόγραμμα με συντελεστές τον Α. Δρίτσα και την Ελευθερία Ζαμπετάκη-Δρίτσα. Ο κ. Δρίτσας μιλάει σήμερα αποκλειστικά στην ΕΡΕΥΝΑ. Να σημειώσουμε επίσης ότι η ΕΡΕΥΝΑ είναι χορηγός επικοινωνίας της εκδήλωσης.

Η συνέντευξη

-Έχετε αναγνωρισθεί διεθνώς ως πρωτοπόρος για την κλινική και ερευνητική δραστηριότητα στη χρήση της μουσικής ως θεραπευτικού μέσου (music medicine). Μπορείτε να αναφερθείτε πιο αναλυτικά σε αυτή τη δραστηριότητα;
Πόσο διαδεδομένη είναι στη χώρα μας;

“H μουσικοθεραπεία αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή-διεθνώς αναγνωρισμένης επιστημονικά-θεραπευτικής προσέγγισης με πολλαπλούς στόχους και ενδείξεις. Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι μουσικοθεραπεία δεν σημαίνει απλά ακούω κάποιες μουσικές που ασκούν μια μαγική επίδραση πάνω μου με σκοπό να μεταμορφώσουν λειτουργίες του σώματος ή της ψυχής. Μια από τις κατηγορίες μουσικοθεραπείας είναι και η ακρόαση προ-επιλεγμένης μουσικής για ατομική χρήση ή για εφαρμογές στο νοσοκομείο σε νοσηλευόμενους ασθενείς, αυτό λέγεται ιατρική μουσική ή μουσική φάρμακο (music medicine) και απευθύνεται πχ σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας, σε ασθενείς μετά από χειρουργικές επεμβάσεις, σε ασθενείς κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων με τοπική ή στελεχιαία αναισθησία, σε ασθενείς κατά τη διάρκεια οδοντιατρικών παρεμβάσεων, σε νεογνά ή πρόωρα βρέφη σε θερμοκοιτίδες, σε γυναίκες κατά τη διάρκεια του τοκετού. Αυτή η μορφή μουσικοθεραπείας με την μορφή της ακρόασης επιλεγμένης μουσικής μόνον (πχ μέσω ακουστικών) στοχεύει στην αντιμετώπιση του άγχους, στην ελάττωση του αισθήματος του πόνου, στην μυϊκή χαλάρωση και στην καταστολή των επιδράσεων από την αύξηση της αδρεναλίνης που κυκλοφορεί στο αίμα στα πλαίσια έντονου stress. Με τη βοήθεια μιας χαλαρωτικής μουσικής μπορεί πχ να πετύχει κανείς μια ευεργετική ελάττωση των καρδιακών παλμών και της αυξημένης αρτηριακής πίεσης σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε καρδιολογικές ή καρδιοχειρουργικές μονάδες εντατικής θεραπείας, εδώ η μουσική μπορεί να υποκαταστήσει κατά κάποιο τρόπο το ρόλο καρδιολογικών φαρμάκων που λέγονται β-αναστολείς. Εγώ στο Ωνάσειο εφαρμόζω και εργάζομαι επιστημονικά στο αντικείμενο της μουσικής φάρμακο (music medicine). H μουσική φάρμακο είναι πολύ ευκολότερο να εφαρμοσθεί σε ένα νοσοκομείο σε σχέση με την βιωματική μουσικοθεραπεία.
Μια ουσιαστική μορφή μουσικοθεραπείας (θα την λέγαμε περισσότερο ενεργό ή δημιουργική μορφή μουσικοθεραπείας) γίνεται μέσω της παρέμβασης ενός ειδικά εκπαιδευμένου μουσικοθεραπευτή και μέσα από συνεδρίες μουσικοθεραπείας. Εκεί η μουσική γίνεται ένα μέσον για την ανάπτυξη μιας θεραπευτικής σχέσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου η οποία σχέση αποτελεί και το κλειδί για την ανάδυση μιας δημιουργικής ταυτότητας στην οποία στοχεύει και η διεργασία της μουσικοθεραπείας. Ο θεραπευτής απαιτεί να έχει ειδική εκπαίδευση, προχωρημένες γνώσεις μουσικής και μουσικής ψυχολογίας, να παίζει με άνεση ένα η περισσότερα πολυφωνικά όργανα (πχ πιάνο, κιθάρα), να μπορεί να αυτοσχεδιάζει διότι ο μουσικός αυτοσχεδιασμός αποτελεί κύρια διεργασία στον τομέα της μουσικής θεραπείας. Ο θεραπευόμενος δεν χρειάζεται να έχει γνώσεις μουσικής. Η μουσική δημιουργικότητα στην μουσικοθεραπεία δεν κρίνεται με αισθητικά κριτήρια αλλά με ειδικά θεραπευτικά κριτήρια. Είναι δύσκολη η κατανόηση του ορισμού της μουσικοθεραπείας από το κοινό και αυτό που μπορεί κανείς να περιγράψει γενικά για να γίνει κατανοητός ο θεραπευτικός ρόλος της μουσικής είναι ότι στη μέν ιατρική μουσική (music medicine) προσπαθούμε με ακρόαση επιλεγμένων μουσικών κομματιών να «κουρδίσουμε» και να συντονίσουμε τον ασθενή μας σε μια επιθυμητή μουσική συχνότητα στη δε δημιουργική μουσικοθεραπεία ένας ειδικά εκπαιδευμένος θεραπευτής προσπαθεί μέσα από μια συνήθως μακροχρόνια διεργασία με τη βοήθεια μουσικών οργάνων ή άλλων μουσικών μεθόδων να αναδύσει την καλά κρυμμένη μουσική ιδιοσυχνότητα του ασθενή, δηλαδή την μοναδική του δημιουργική ταυτότητα.
Επίσης υπάρχουν ομοιότητες και αναλογίες ανάμεσα στην κοσμοθεωρία της σύγχρονης βιωματικής μουσικοθεραπείας και στα Διονυσιακά δρώμενα του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Άλλωστε οι δύο κύριες προσεγγίσεις της μουσικής τέχνης είναι η Απολλώνεια και η Διονυσιακή. Και στο Μεσαίωνα κατά τη διάρκεια των επιδημιών της πανούκλας στην Ευρώπη οι άνθρωποι έβγαιναν στους δρόμους χορεύοντας, διασκεδάζοντας και τραγουδώντας προκειμένου να εξορκίσουν την αρρώστια και να παραμείνουν υγιείς.
Η μουσικοθεραπεία δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κλασσική ιατρική και θα πρέπει να αποκαλείται ορθά συμπληρωματική θεραπευτική μέθοδος (complementary), η μουσικοθεραπεία δεν μπορεί να υποκαταστήσει την συνταγογράφηση των κατάλληλων φαρμάκων ούτε των μηχανικών παρεμβάσεων. Την σταθερή επίβλεψη του ασθενούς κατά τη διάρκεια της πορείας της μουσικοθεραπείας συνεχίζει να έχει ο κλινικός γιατρός ο οποίος συνεργάζεται με τον μουσικοθεραπευτή. Η μουσικοθεραπεία έχει σκοπό να ενισχύσει τον ίδιο τον ασθενή κατά τη διάρκεια της πορείας μιας ασθένειας διότι ο άνθρωπος-ως ολόκληρο ον-αποτελείται όχι μόνο από το υλικό-σωματικό (body) αλλά από το μη υλικό-πνευματικό (mind) τμήμα, μάλιστα το σωματικό και το μη-σωματικό συνδέονται μεταξύ τους όπως τα συγκοινωνούντα δοχεία. Όταν το σωματικό κομμάτι υποφέρει στα πλαίσια μιας ασθένειας έρχεται ο μουσικοθεραπευτής να ενισχύει το πνευματικο προκείμενου να διατηρηθεί η ακεραιότητα του ανθρώπου. Και η μουσικοθεραπεία διεθνώς κατατάσσεται στις mind-body therapies και θα πρέπει να τονίσουμε ότι η συστηματική μουσικοθεραπεία βοηθά εξαιρετικά και τους ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο”.

-Πόσο διαδεδομένη είναι στη χώρα μας;

“Το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο πρωτοπορεί στο αντικείμενο αυτό, στο Ωνάσειο ξεκίνησα από το 1997 κλινικές μελέτες πάνω στην εφαρμογή της μουσικής σε καρδιολογικούς ασθενείς, έχουμε δημοσιεύσει πολλές επιστημονικές μελέτες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και ιατρικά συνέδρια. Και σε άλλα νοσοκομεία της χώρας μας έχουν σχετικά πρόσφατα ξεκινήσει κάποιες προσπάθειες εφαρμογής της μουσικής (πχ σε μονάδες εντατικής θεραπείας) αλλά όχι ακόμη συστηματικά, ελπίζω ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι το μοντέλο του Ωνασείου ΚΚ. Στην Ελλάδα εργάζονται αρκετοί μουσικοθεραπευτές (που δεν είναι γιατροί αλλά ειδικοί θεραπευτές) και έχουν σπουδάσει βέβαια μουσικοθεραπεία σε ξένα πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Οι μουσικοθεραπευτές αντιμετωπίζουν αρκετές επαγγελματικές δυσκολίες επειδή το αντικείμενο είναι σχετικά νέο και άγνωστο στη χώρα μας. Στη χώρα μας έχει βέβαια ήδη ιδρυθεί και το σωματείο των επαγγελματικά καταρτισμένων πτυχιούχων μουσικοθεραπευτών (ΕΣΠΕΜ) και από τον ΕΣΠΕΜ μπορεί να πληροφορηθεί και για τις διάφορες εκπαιδευτικές δραστηριότητες των μουσικοθεραπευτών στη χώρα μας πχ σεμινάρια, συνέδρια, ημερίδες, πρακτικές εκπαίδευσης, σπουδές κλπ”.

– Στην εκδήλωση, στα Τρίκαλα, τι ακριβώς θα παρουσιάσετε;

Στα Τρίκαλα θα δώσω μια διάλεξη κατά τη διάρκεια της οποίας θα παρουσιάσω τα ιστορικά και τα σύγχρονα επιστημονικά στοιχεία που συνδέονται με τις εφαρμογές της μουσικής στην κλινική ιατρική. Επίσης θα αναφερθώ και θα παρουσιάσω στοιχεία που αφορούν την μεγάλη σημασία που έχει επίσης η μουσική ως μαθησιακό και εκπαιδευτικό εργαλείο. Θα τονίσω την μεγάλη αξία της μουσικής στην εκπαίδευση σε μια εποχή κατά την οποία το ελληνικό κράτος προσπαθεί να αφαιρέσει την μουσική και άλλα καλλιτεχνικά μαθήματα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, είναι τεράστιο λάθος να περιορίζονται τα καλλιτεχνικά μαθήματα.
Οι αρχαίοι έλληνες είχαν κατανοήσει απόλυτα αυτό που σήμερα αποδεικνύουν οι επιστήμονες με τις σύγχρονες απεικονιστικές τεχνικές μελέτης του εγκεφάλου ότι δηλαδή η μουσική παιδεία βοηθάει στην ανάπτυξη και άλλων δεξιοτήτων εκτός από τις καθαρά μουσικές δεξιότητες. Τα παιδιά που αρχίζουν μουσική στα 6-7 τους χρόνια αποκτούν μεγαλύτερη ικανότητα συγκέντρωσης, καλύτερη μνήμη, καλύτερη μαθηματική ικανότητα, αποκτούν πειθαρχία στη μελέτη τους και αποκτούν μεγαλύτερη δυνατότητα ανεξαρτησίας κινήσεων. Επίσης τα παιδιά που συμμετέχουν σε ορχήστρες ή χορωδίες μαθαίνουν να συνεργάζονται καλύτερα με άλλα παιδιά και να έχουν καλύτερη δυνατότητα ακρόασης του διπλανού τους ανθρώπου άρα μεγαλύτερη δυνατότητα επικοινωνίας. Οι αρχαίοι έλληνες ήξεραν ότι με την μουσική εκπαίδευση θα παράγουν περισσότερο ανεπτυγμένους εγκεφάλους και θα στελεχώσουν την κοινωνία τους με άτομα που διαθέτουν σημαντικές δεξιότητες, δεν ήταν τυχαίο ότι τοποθετούσαν την μουσική στον κορμό της παιδείας. Η σημερινή Ωδειακή παιδεία κατευθύνει περισσότερο τα παιδιά στο να πετύχουν κάποια επαγγελματική μελλοντική θέση στην κοινωνία μέσω της μουσικής παρά στο να δείξει στα παιδιά τις δυνατότητες της μουσικής και να τα μαθαίνει πως θα γίνουν δημιουργικοί πολίτες μέσω μουσικής. Πιστεύω ότι ούτε οι ηγεσίες των υπουργείων Παιδείας ή Πολιτισμού έχουν αντιληφθεί ποτέ την ευρύτερη αξία της μουσικής παιδείας. Επιπλέον μια μακροχρόνια επιστημονική μελέτη στις ΗΠΑ έδειξε πρόσφατα ότι οι νέοι που μαθαίνουν μουσική γίνονται πολύ σπανιότερα χρήστες ναρκωτικών ουσιών σε σχέση με νέους που δεν έχουν μουσική εκπαίδευση.
Την διάλεξη μου θα ακολουθήσει συναυλία κατά τη διάρκεια της οποίας θα παρουσιάσω έργα μου για πιάνο και επίσης τραγούδια μου για φωνή και πιάνο από τον δίσκο μου «Στην Άκρη των Παραμυθιών» αλλά και νέα ανέκδοτα τραγούδια, σε στίχους του Χρήστου Μπουλώτη και της συζύγου μου Ελευθερίας Ζαμπετάκη-Δρίτσα. Θα τραγουδήσει σόλο η Ελευθερία, εγώ θα παίξω πιάνο και θα συνοδεύσω επίσης το τραγούδι της ως δεύτερη φωνή.

-Πρόσφατα στο σημαντικό συνέδριο EUROPREVENT 2014 της Ευρωπαικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ESC) βραβεύτηκε η επιστημονική σας εργασία με θέμα: Η εφαρμογή της μουσικής για την αντιμετώπιση του πόνου και του άγχους κατά τη διάρκεια ηλεκτροφυσιολογικών επεμβάσεων. Μπορείτε να μιλήσετε για αυτή την εργασία;

Η εργασία μας που πρόσφατα βραβεύτηκε στο μεγάλο ευρωπαικό συνέδριο EUROPREVENT 2014 , Αμστερνταμ 8-10 Μαίου 2014, απέδειξε ότι κατά τη διάρκεια επεμβάσεων εμφύτευσης συσκευών (όπως πχ βηματοδοτών, απινιδωτών) η ακρόαση χαλαρής και ονειρικής μουσικής (μέσω ακουστικών και ενός USB φορτωμένου με μουσική σε μορφή mp3) μπορεί να υποκαταστήσει με επιτυχία ακόμη και φάρμακα (αγχολυτικά-αναλγητικά) που χρησιμοποιούνται για τον περιορισμό του πόνου και του άγχους των ασθενών. Με την μουσική οι ασθενείς νοιώθουν μεγαλύτερη αισιοδοξία, λιγότερο πόνο, λιγότερο άγχος, είναι πολύ περισσότερο συνεργάσιμοι με τους γιατρούς τους. Στη μελέτη αυτή μετείχαν 120 ασθενείς στους οποίους εμφυτεύτηκαν συσκευές κατά τη διάρκεια ηλεκτροφυσιολογικών καρδιολογικών επεμβατικών πράξεων. Η μουσική μπορεί να υποκαταστήσει και ορισμένα φάρμακα. Σώζει και χρήματα ένα νοσοκομείο με τη μουσική διότι θα ξοδεύει λιγότερο σε φάρμακα για τον πόνο, το άγχος και επίσης τον ύπνο των ασθενών.

-Εργάζεστε στο Ωνάσειο ΚΚ ως καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής στο Τμήμα Αναιμάκτων Διαγνωστικών Τεχνικών του Καρδιολογικού τομέα. Εφαρμόζετε τη συγκεκριμένη μέθοδο στους ασθενείς; Και αν ναι ποια αποτελέσματα έχει;

Χρησιμοποιώ συστηματικά την μουσική στο τμήμα εργομετρίας και δοκιμασίας κόπωσης του Ωνασείου όπου επιβλέπω ασθενείς καθημερινά, υπάρχει στον χώρο εγκατεστημένο μουσικό σύστημα έτσι ώστε όλοι οι ασθενείς που συμμετέχουν σε δοκιμασίες κόπωσης να κάνουν άσκηση με κατάλληλα επιλεγμένη μουσική ακρόαση. Έχω δημοσιεύσει πολλές επιστημονικές εργασίες στο αντικείμενο άσκηση και μουσική, η μουσική ακρόαση είναι ευεργετική κατά τη διάρκεια της άσκησης και οι ασθενείς μπορούν μέσω μουσικής να αυξήσουν την ανοχή στην άσκηση (πχ τη διάρκεια άσκησης σε τάπητα), η μουσική ελάττωνει το άγχος και τον πόνο που παρουσιάζουν οι ασθενείς κατά τη διάρκεια ιατρικών πράξεων. Επίσης έχουμε μελετήσει την επίδραση της μουσικής σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας, την επίδραση της μουσικής ακρόασης τις πρώτες ώρες μετά από καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, την ευεργετική επίδραση της μουσικής σε νέα άτομα που παρουσιάζουν επεισόδια απώλειας αισθήσεων στα πλαίσια του συνδρόμου που αποκαλείται νευροκαρδιογενής συγκοπή.
Πρόσφατα στο Ωνάσειο (2014) έχουμε επίσης ξεκινήσει, στο αίθριο του κέντρου, ένα τακτικό πρόγραμμα ζωντανών μουσικών παρεμβάσεων και συναυλιών (για τους ασθενείς, τους συγγενείς και το προσωπικό του νοσοκομείου) στο οποίο μετέχουν αφιλοκερδώς πολλοί γνωστοί Έλληνες καλλιτέχνες.

Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Πηγή: ΕΡΕΥΝΑ